Τι είναι οι ηλεκτρολύτες; Οι ηλεκτρολύτες είναι ορισμένα θρεπτικά συστατικά (ή χημικά) που υπάρχουν στο σώμα μας και ολοκληρώνουν πολλές σημαντικές λειτουργίες – από τη ρύθμιση του καρδιακού παλμού, μέχρι τη συστολή των μυών.
Οι βασικοί ηλεκτρολύτες είναι το ασβέστιο, το μαγνήσιο, το κάλιο, το φωσφορικό και χλωριούχο νάτριο. Οι ηλεκτρολύτες συμβάλλουν στην τόνωση των νεύρων και στην εξισορρόπηση στα επίπεδα των υγρών, οπότε οποιαδήποτε διαταραχή στις τιμές τους μπορεί να προκαλέσει σοβαρά προβλήματα, ακόμη και να οδηγήσει στον θάνατο.
Ο οργανισμός λαμβάνει τους απαραίτητους ηλεκτρολύτες μέσω της διατροφής, ενώ παράλληλα οι ηλεκτρολύτες αποβάλλονται εν μέρει μέσω της άσκησης, της εφίδρωσης, της ούρησης κ.λπ. Οπότε, η κακή διατροφή, η μειωμένη ή υπερβολική άσκηση και οι ασθένειες είναι παράγοντες που προκαλούν ανισορροπία στους ηλεκτρολύτες.
Ο ρόλος των ηλεκτρολυτών είναι πολύ σημαντικός∙ ας δούμε μερικές από τις λειτουργίες τους:
- Ασβέστιο: βοηθά στις μυϊκές συσπάσεις, τη σηματοδότηση των νεύρων, στην πήξη του αίματος, την κυτταρική διαίρεση και τη διαμόρφωση/διατήρηση της υγείας των οστών και των δοντιών
- Κάλιο: βοηθά στη διατήρηση σταθερής αρτηριακής πίεσης και στις μυϊκές λειτουργίες.
- Μαγνήσιο: απαραίτητο για μυϊκές συσπάσεις, διατήρηση σταθερού καρδιακού ρυθμού, λειτουργία των νεύρων, ανάπλαση οστών, μείωση του άγχους, ομαλή πέψη και διατήρηση ισορροπίας πρωτεϊνών-υγρών.
- Νάτριο: βοηθά στη διατήρηση της ισορροπίας υγρών, που απαιτείται για μυϊκές συσπάσεις και βοηθά στη σηματοδότηση των νεύρων.
- Χλωρίδιο: διατηρεί την ισορροπία των υγρών
Πώς λειτουργούν οι ηλεκτρολύτες και πώς προκαλείται ανισορροπία.
Οι ηλεκτρολύτες βρίσκονται στις σωματικές εκκρίσεις, όπως τα ούρα, το αίμα, ο ιδρώτας και το όνομά τους σημαίνει ότι διαθέτουν κυριολεκτικά ένα «ηλεκτρικό φορτίο», ενώ διαχωρίζονται σε θετικά και αρνητικά φορτισμένα ιόντα όταν διαλύονται στο νερό. Αυτό είναι σημαντικό, λόγω του τρόπου που διενεργούνται οι αντιδράσεις των νεύρων. Τα νεύρα σηματοδοτούνται μεταξύ τους μέσω μιας διαδικασίας χημικών ανταλλαγών που εξαρτώνται από αντίθετα φορτισμένα ιόντα, εντός και εκτός κυττάρων. Η ανισορροπία των ηλεκτρολυτών οφείλεται σε διάφορους παράγοντες, όπως σύντομες ασθένειες, χορήγηση φαρμάκων, αφυδάτωση και υποκείμενες χρόνιες διαταραχές αλλά και σε απώλεια υγρών, η οποία μπορεί να προκαλείται από:
- Αφυδάτωση λόγω εμετού, διάρροιας, εφίδρωσης ή υψηλού πυρετού που προκαλεί απώλεια υγρών ή αφυδάτωση
- Μια διατροφή πτωχή σε απαραίτητα θρεπτικά συστατικά
- Προβλήματα απορρόφησης θρεπτικών ουσιών από τα τρόφιμα λόγω πεπτικών προβλημάτων
- Ορμονικές και ενδοκρινικές διαταραχές
- Λήψη ορισμένων φαρμάκων, όπως για θεραπεία καρκίνου, καρδιακών παθήσεων ή ορμονικών διαταραχών
- Λήψη αντιβιοτικών, αντιδιαβητικών διουρητικών ή φαρμάκων ή κορτικοστεροειδών ορμονών
- Νεφρικές παθήσεις (τα νεφρά είναι σημαντικά στη ρύθμιση του χλωριδίου και την «έκπλυση» του καλίου, του μαγνησίου και του νατρίου)
- Χημειοθεραπείες, οι οποίες ενδεχομένως να προκαλέσουν ανεπάρκεια ασβεστίου, μεταβολές στα επίπεδα καλίου κ.α.
Συμπτώματα ανισορροπίας ηλεκτρολυτών.
Ανάλογα με το είδος της ανισορροπίας ηλεκτρολυτών, προκύπτουν ορισμένα συμπτώματα, όπως:
- Μυϊκοί πόνοι, συσπάσεις και αδυναμία
- Ανησυχία
- Άγχος
- Συχνοί πονοκέφαλοι
- Δίψα
- Αυπνία
- Πυρετός
- Καρδιακές αρρυθμίες
- Πεπτικά προβλήματα όπως κράμπες, δυσκοιλιότητα ή διάρροια
- Σύγχυση και δυσκολία συγκέντρωσης
- Διαταραχές των οστών
- Πόνος στις αρθρώσεις
- Αλλαγές της αρτηριακής πίεσης
- Μεταβολές στην όρεξη ή στο σωματικό βάρος
- Κόπωση (συμπεριλαμβανομένου του συνδρόμου χρόνιας κόπωσης)
- Μούδιασμα και πόνος στις αρθρώσεις
- Σκοτοδίνες
Συνήθως η ανισορροπία των ηλεκτρολυτών ανιχνεύεται με μια απλή εξέταση αίματος ή ούρων, ενώ ένα υπερηχογράφημα νεφρών ανιχνεύει σοβαρές ανισορροπίες ηλεκτρολυτών που μπορεί να είναι εξαίρετα επικίνδυνες.
Οι φυσιολογικές τιμές των ηλεκτρολυτών είναι οι εξής:
- Ασβέστιο: 5-5,5 mEq / L
- Χλωρίδιο: 97-107 mEq / L
- Κάλιο: 5-5,3 mEq / L
- Μαγνήσιο: 1,5-2,5 mEq / L
- Νάτριο: 136-145 mEq / L
Ας δούμε ορισμένες συνέπειες της ανισορροπίας ηλεκτρολυτών:
- Αλλαγές στους καρδιακούς παλμούς: η μεγάλη αύξηση του καλίου προκαλεί υπερκαλιαιμία, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε αδυναμία, ή μούδιασμα των μυών. Ταυτόχρονα, επηρεάζει τους καρδιακούς παλμούς και προκαλεί άγχος. Επίσης, πολύ υψηλά επίπεδα ασβεστίου επηρεάζουν επίσης τον καρδιακό παλμό.
- Άγχος και προβλήματα στον ύπνο: τα χαμηλά επίπεδα μαγνησίου και το αυξημένο κάλιο ενδεχομένως να προκαλέσουν προβλήματα ύπνου λόγω άλγους και διανοητικών διαταραχών.
- Μυϊκοί σπασμοί: η αφυδάτωση ή η ξαφνική πτώση καλίου και μαγνησίου οδηγούν σε μυϊκή αδυναμία και σπασμούς. Πολύ χαμηλά επίπεδα καλίου (υποκαλιαιμία) προκαλούν επίσης κράμπες και δυσκοιλιότητα. Τα χαμηλά επίπεδα ασβεστίου (υπασβεστιαιμία) προκαλούν επίσης μυϊκούς σπασμούς, κράμπες, κοιλιακό άλγος και σπασμούς.
- Θέματα πεπτικού υψηλά ή χαμηλά επίπεδα ηλεκτρολυτών μπορεί να οδηγήσουν σε διάρροια, δυσκοιλιότητα, κράμπες ή αιμορροΐδες. Η ναυτία προκαλείται επίσης μερικές φορές από πολύ χαμηλά επίπεδα νατρίου (υπονατριαιμία).
- Πόνοι των οστών: η υπερασβεστιαιμία προκαλεί κατάγματα των οστών, πέτρες στα νεφρά, έμετο και δυσκοιλιότητα, κούραση ή αδυναμία.
- Σύγχυση, ζάλη και ευερεθιστότητα: η υπερνατριαιμία, μπορεί να προκαλέσει ζαλάδα και αδυναμία, ενώ εάν επιδεινωθεί μπορεί να οδηγήσει σε κρίση επιληψίας ή κώμα.
Πώς μπορούμε να διαχειριστούμε την ανισορροπία ηλεκτρολυτών.
- Ισορροπημένη διατροφή.
Σε πολλές περιπτώσεις, μια μικρή ανισορροπία των ηλεκτρολυτών αποκαθίσταται μέσω της διατροφής, δηλαδή άφθονα λαχανικά και φρούτα που παρέχουν κάλιο και μαγνήσιο, όπως πράσινα φυλλώδη λαχανικά, μπρόκολο ή λάχανο, αμυλούχα λαχανικά όπως γλυκοπατάτες, μπανάνες και αβοκάντο.
Μια δίαιτα πλούσια σε μαγνήσιο ή κάλιο ενδεχομένως να ρυθμίσει τα χαμηλά επίπεδα καλίου που προκαλούν προβλήματα πίεσης, άγχος, μυϊκές κράμπες, κ.α.
Ας δούμε ποια τρόφιμα συμβάλλουν στην ενυδάτωση:
- Νερό καρύδας
- Σέλινο
- Καρπούζι
- Αγγούρι
- Ακτινίδια
- Πιπεριές
- Εσπεριδοειδή
- Καρότα
- Ζυμωμένα γαλακτοκομικά (amasai / kefir / γιαούρτι)
- Ανανάς
Επίσης, προσοχή πρέπει να δώσουμε στη λήψη ασβεστίου, το οποίο το λαμβάνουμε και από φυλλώδη λαχανικά, φασόλια και όσπρια. Καλύτερη πηγή, ωστόσο, είναι τα βιολογικά γαλακτοκομικά προϊόντα, όπως το οργανικό προβιοτικό γιαούρτι, τα τυριά και το νωπό γάλα που παρέχουν υψηλά επίπεδα ηλεκτρολυτών εκτός από άλλα σημαντικά θρεπτικά συστατικά.
- Προσέχουμε τη λήψη νατρίου.
Το νάτριο παίζει σημαντικό ρόλο στην κατακράτηση ή απελευθέρωση των υγρών. Ουσιαστικά, εάν αυξάνεται το νάτριο, ο οργανισμός οδηγείται σε κατακράτηση υγρών και αντιθέτως, οπότε εύκολα προκαλείται αφυδάτωση. Η υπερνατριαιμία είναι πιο συχνή στους ηλικιωμένους, στους διαβητικούς και σε εκείνους που καταναλώνουν επεξεργασμένα τρόφιμα, ενώ μεγάλη ποσότητα νατρίου αποβάλλεται μέσω διουρητικών ή καθαρτικών. Το σταθερό επίπεδο νατρίου απομακρύνει συμπτώματα όπως φούσκωμα, λήθαργο, αφυδάτωση, αδυναμία, ευερεθιστότητα και μυϊκές συσπάσεις.
- Πίνουμε αρκετό νερό (αλλά όχι υπερβολικές ποσότητες)
Η αφυδάτωση ή η υπερυδάτωση ενδεχομένως να προκαλέσουν ηλεκτρολυτική ανισορροπία, ενώ το νερό ρυθμίζει τα επίπεδα καλίου και νατρίου. Ποια είναι όμως η ιδανική ποσότητα νερού που χρειαζόμαστε; Όλα εξαρτώνται από τις συγκεκριμένες ανάγκες, τον βαθμό άσκησης, το κλίμα, την εφίδρωση, τη διατροφή, την ηλικία, τον σωματότυπο. Σύμφωνα με τους ειδικούς θα πρέπει να πίνουμε αρκετό νερό, ώστε η αποβολή ούρων να γίνεται κάθε τρεις έως τέσσερις ώρες, κάτι που αντιστοιχεί σε περίπου οκτώ ποτήρια ημερησίως. Εάν ασκείστε έντονα, ή αναρρώνετε από ασθένεια του γαστρεντερικού συστήματος, αυξήστε την ποσότητα λήψης νερού. Η αφυδάτωση μπορεί να προκαλέσει πέτρες στα νεφρά, λοιμώξεις της ουροδόχου κύστης, πέτρες στο ουροποιητικό σύστημα και ενδεχομένως καρδιακή ανεπάρκεια. Οι γυναίκες σε κατάσταση εγκυμοσύνης, ή σε φάση θηλασμού χρειάζονται επιπλέον υγρά (περίπου 10-13 φλιτζάνια καθημερινά), όπως και οι έφηβοι. Ωστόσο, η υπερ-ενυδάτωση προκαλεί αραίωση των ηλεκτρολυτών, κάτι που είναι πολύ συχνό σε αθλητές.
- Προσοχή στη λήψη φαρμάκων.
Τα αντιβιοτικά, τα διουρητικά, τα ορμονικά, τα φάρμακα για την πίεση επηρεάζουν τους ηλεκτρολύτες, με σημαντικότερες παρενέργειες εκείνες που προκαλούνται από τη χημειοθεραπεία. Τα καθαρτικά ή τα διουρητικά μεταβάλλουν επίσης τα επίπεδα καλίου και νατρίου στο αίμα και τα ούρα, ενώ ορισμένα διουρητικά θεωρούνται «προστατευτικά του καλίου», δηλαδή προκαλούν πολύ υψηλά επίπεδα καλίου ενώ άλλοι ηλεκτρολύτες όπως νάτριο, ασβέστιο και μαγνήσιο μπορεί να μειωθούν δραματικά. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα άγχος, ταχυπαλμία, πεπτικές διαταραχές και προβλήματα ύπνου. Ανισορροπίες προκαλούνται επίσης λόγω ορμονικών αλληλεπιδράσεων από αντιδιουρητικά ορμονικά φάρμακα, αλδοστερόνη και θυρεοειδικές ορμόνες. Καλύτερα να συμβουλεύεστε πάντα τον γιατρό σας σε περίπτωση που παρατηρήσετε αλλαγές στη διάθεση, την ενέργεια, τον καρδιακό ρυθμό και τον ύπνο μετά από τη λήψη ενός νέου φαρμάκου.
- Αναπλήρωση μετά την άσκηση.
Η αναπλήρωση ηλεκτρολυτών ενδείκνυται σε άτομα που είναι πολύ δραστήρια. Πρέπει να πίνουμε αρκετό νερό πριν, κατά τη διάρκεια και μετά την άσκηση, για να παραμείνουμε ενυδατωμένοι. Η αφυδάτωση μπορεί να προκαλέσει καρδιαγγειακές επιπλοκές, μυϊκές κράμπες, κόπωση, ζάλη και σύγχυση. Τόσο το νερό όσο και το νάτριο πρέπει να αναπληρώνονται μετά από προπόνηση για να αποκατασταθούν τα «κανονικά» επίπεδα νερού στον οργανισμό μας, ενώ μια ισορροπημένη διατροφή είναι απαραίτητη.
- Μήπως χρειάζεστε συμπληρώματα;
Τα υψηλά επίπεδα στρες, ορισμένοι γενετικοί παράγοντες ή ασθένειες προκαλούν ηλεκτρολυτική ανισορροπία. Συνήθως οι περισσότεροι από εμάς πάσχουν από χαμηλά επίπεδα μαγνησίου και καλίου, ενώ η λήψη συμπληρωμάτων μαγνησίου καθημερινά βοηθά στην ανασύσταση των αποθεμάτων και στην πρόληψη της ανεπάρκειας μαγνησίου που είναι υπεύθυνη για συμπτώματα όπως άγχος, προβλήματα στον ύπνο ή μυϊκές κράμπες. Το κάλιο και το μαγνήσιο υπάρχουν σε συμπληρώματα, απλώς καλύτερα να διαμορφώσουμε και μια καλύτερη και ισορροπημένη διατροφή, ούτως ώστε να λαμβάνουμε τους απαραίτητους ηλεκτρολύτες με φυσικό τρόπο.
Κείμενο – Απόδοση, Λ.Τ.
