Οι περισσότεροι από εμάς γνωρίζουμε ότι η διάθεσή μας εξαρτάται από τον εγκέφαλό μας! Πώς συμβαίνει όμως αυτό το θαύμα; Πράγματι, οι επιστήμονες ανακαλύπτουν συνεχώς συνδέσεις μεταξύ εγκεφαλικής λειτουργίας και συναισθηματικής υγείας και – όπως προκύπτει – οι χημικές ουσίες του εγκεφάλου παίζουν σημαντικό ρόλο!
Οι χημικές ουσίες του εγκεφάλου μας λειτουργούν ως αγγελιαφόροι, στέλνοντας σήματα στα εγκεφαλικά νεύρα που, με τη σειρά τους, επηρεάζουν τα συναισθήματα χαράς και λύπης.
Μπορεί να μην είναι ευρέως γνωστό, υπάρχουν όμως απλοί τρόποι για να ενισχύουμε τη δράση των ορμονών που προκαλούν ευχάριστα συναισθήματα. Πράγματι, μικρές καθημερινές πράξεις μπορούν να επηρεάσουν θετικά τη διάθεση, την ενέργεια και την κατάσταση του νου, εξαιτίας των χημικών ουσιών του εγκεφάλου που χαρίζουν ευεξία και χαρά.
Τι είναι οι χημικές ουσίες του εγκεφάλου;
Κάθε ώρα και στιγμή συντελούνται στον εγκέφαλό μας εκατομμύρια, ή και δισεκατομμύρια χημικές αντιδράσεις. Αυτές οι αντιδράσεις συνθέτουν το δυναμικό σύστημα που ελέγχει τη διάθεση, την αντίληψη και άλλους σημαντικούς μηχανισμούς. Οι «νευροδιαβιβαστές» είναι οι χημικές ουσίες που στέλνουν μηνύματα από νευρώνα σε νευρώνα. Οι νευρώνες (ή τα νεύρα) εντοπίζονται σε όλο τον εγκέφαλο και αποστέλλουν μηνύματα.
Σύμφωνα με τους ερευνητές τα ηλεκτρικά και χημικά σήματα επιτρέπουν την επικοινωνία εντός και μεταξύ νευρώνων. Αυτός είναι και ο τρόπος που ο εγκέφαλος επικοινωνεί – θα λέγαμε – με τον εαυτό του.
Οι νευροδιαβιβαστές ανήκουν σε δύο κατηγορίες: τους διεγερτικούς και τους ανασταλτικούς. Οι διεγερτικοί αγγελιαφόροι λειτουργούν για την τόνωση τις εγκεφαλικής δραστηριότητας, ενώ οι ανασταλτικοί επιβραδύνουν τις χημικές αντιδράσεις.
Τύποι/Ποικιλίες
Όσον αφορά την κατανόηση του χημικού δικτύου του εγκεφάλου, υπάρχουν τέσσερις βασικοί παράγοντες που είναι πολύ σημαντικοί, η ντοπαμίνη, η ωκυτοκίνη, η σεροτονίνη και οι ενδορφίνες. Αυτές οι χημικές ουσίες του εγκεφάλου, ή «ορμόνες της χαράς», έχουν σημαντική επίδραση στη διάθεση και παίζουν ρόλο στην ψυχική, συναισθηματική και σωματική μας υγεία.
Όταν νιώθουμε χαρούμενοι, ασφαλείς, περήφανοι ή επικοινωνιακοί, το σώμα μας απελευθερώνει αυτές τις χημικές ουσίες.
- Ντοπαμίνη
Η ντοπαμίνη είναι γνωστή ως η «ορμόνη των αισθήσεων» επειδή καθορίζει τους μηχανισμούς επιβράβευσης που βρίσκονται στον εγκέφαλο. Η ορμόνη αυτή παίζει κρίσιμο ρόλο στην καθημερινή μας συμπεριφορά, στον τρόπο πώς αισθανόμαστε, που κινούμαστε, ακόμη και στον τρόπο που τρώμε.
Σε στιγμές ευχαρίστησης, ο εγκέφαλος δέχεται μια εκρηκτική απελευθέρωση αυτής της χημικής ουσίας. Από την άλλη πλευρά, όταν τα επίπεδα ντοπαμίνης είναι πολύ χαμηλά, νιώθουμε αβοήθητοι και ματαιωμένοι.
Η ντοπαμίνη συνδέεται στενά με το σύστημα ανταμοιβής του εγκεφάλου. Προάγει συναισθήματα ενίσχυσης, προσωπικής ενεργοποίησης και ρυθμίζει τη μάθηση. Η έρευνα συνδέει επίσης τη ντοπαμίνη με τις συμπεριφορικές επιδράσεις στην κίνηση, τη γνώση και τον χρόνο. Μετά το επιτυχημένο τέλος μιας εργασίας, έναν έπαινο, μια νίκη, ο εγκέφαλος πλημμυρίζει ντοπαμίνη.
- Οξυτοκίνη
Η οξυτοκίνη είναι γνωστή ως η «ορμόνη της αγάπης» επειδή επηρεάζει πολλές πτυχές των κοινωνικών δεσμών και της σεξουαλικής απόλαυσης. Τα αποτελέσματα της παραγωγής οξυτοκίνης είναι τα αντίθετα από αυτά που συμβαίνουν μετά την απελευθέρωση κορτιζόλης. Νιώθουμε πιο ήρεμοι, με αίσθημα χαράς και ασφάλειας. Σύμφωνα με έρευνες, η οξυτοκίνη ενισχύει κοινωνικές συμπεριφορές και δεσμούς. Όταν νιώθουμε ενθουσιασμένοι για μια κοινωνική μας δράση, δεχόμαστε στην πραγματικότητα μια έκρηξη οξυτοκίνης, η οποία μας κάνει να θέλουμε να κοινωνικοποιηθούμε ακόμη περισσότερο.
Η οξυτοκίνη ενισχύει επίσης την ικανότητα να αντιμετωπίζουμε το άγχος με αποτελεσματικό τρόπο, χωρίς υπερβολές και εξάρσεις.
- Σεροτονίνη
Η σεροτονίνη επηρεάζει μια σειρά νευροψυχολογικών διεργασιών. Είναι μια χημική ουσία του εγκεφάλου που ρυθμίζει τη διάθεση, την ενεργειακή ισορροπία, την κινητική λειτουργία, την αντίληψη του πόνου, της όρεξης και την καρδιαγγειακή λειτουργία.
Έρευνες πάνω στη σεροτονίνη δείχνουν ότι ο συγκεκριμένος νευροδιαβιβαστής ρυθμίζει πολλές βασικές δραστηριότητες, συμπεριφορές, τη διάθεση και τη μνήμη. Για τον λόγο αυτό η σεροτονίνη χρησιμοποιείται ως κύρια θεραπεία για μια σειρά διαταραχών, συμπεριλαμβανομένης της μείζονος καταθλιπτικής διαταραχής, της PTSD, του άγχους, της επιθετικής συμπεριφοράς, της διαταραχής πανικού και της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής.
- Ενδορφίνες
Οι ενδορφίνες είναι μια ομάδα χημικών ουσιών, γνωστών ως «οπιούχα πεπτίδια». Ενδορφίνες όπως οι εγκεφαλίνες και οι δυνορφίνες σχετίζονται με αισθήματα ευφορίας, ευχαρίστησης, σεξουαλικότητας και ανακούφισης από τον πόνο.
Οι ενδορφίνες προάγουν μια αίσθηση ευεξίας και ευδαιμονίας. Από την άλλη πλευρά, τα χαμηλά επίπεδα ενδορφινών συνδέονται με συναισθηματικό και σωματικό πόνο, συμπεριφορές που ενέχουν κίνδυνο και αυξημένη ροπή προς τον εθισμό. Παράλληλα, λειτουργούν ως φυσικές χημικές ουσίες οπιοειδών πεπτιδίων και μοιράζονται πολλά κοινά με άλλα συνταγογραφούμενα φάρμακα κατά του άγχους. Σύμφωνα με μελέτες, αυτές οι χημικές ουσίες του εγκεφάλου απελευθερώνονται και επιδρούν δραστικά στη διαχείριση του πόνου, παρέχουν ευφορία και συναισθήματα ευχαρίστησης.
Πώς να «χακάρετε» τις ορμόνες της ευτυχίας!
- Υγιεινή διατροφή.
Η απλή κατανάλωση θρεπτικών τροφών μπορεί να ενισχύσει την παραγωγή των ορμονών της ευτυχίας, όπως η ντοπαμίνη; Στην πραγματικότητα, ορισμένα τρόφιμα ονομάζονται «τροφές του εγκεφάλου» επειδή βοηθούν στην απελευθέρωση των νευροδιαβιβαστών.
Ας δούμε μερικές από τις καλύτερες τροφές που συνδέονται με τις ορμόνες της ευτυχίας:
- καλής ποιότητας πρωτεΐνη
- φασόλια
- ξηροί καρποί
- σπόροι
- υγιή λίπη
- αντιοξειδωτικά φρούτα και λαχανικά
- Παιχνίδια με το κατοικίδιο.
Το παιχνίδι με το κατοικίδιο ενισχύει την απελευθέρωση χημικών ουσιών του εγκεφάλου, ειδικά την οξυτοκίνη, την «ορμόνη της αγάπης». Το χάιδεμα ενός κατοικιδίου, ή το παιχνίδι μαζί του βοηθά πραγματικά να ανέβει η διάθεση και η ευεξία μας.
Δεν έχετε κατοικίδιο; Για αυτό είναι οι φίλοι και οι καλοί γείτονες!
- Αγκαλιές.
Θέλετε να αυξήσετε την οξυτοκίνη με φυσικό τρόπο; Οι αγκαλιές δημιουργούν συναισθήματα πληρότητας, συντροφικότητας και χαράς. Οι άνθρωποι συνήθως αγκαλιάζουν ο ένας τον άλλον πολλές φορές – και φροντίζουν, μάλιστα, να διαρκούν τουλάχιστον 20 δευτερόλεπτα – ακόμη και περισσότερο. Η «αγκαλιά μεγάλης διαρκείας» είναι πραγματικά αυτό που εκτοξεύει την ορμόνη της αγάπης!
- Βόλτες έξω από το σπίτι.
Μάλλον γνωρίζετε πολύ καλά τα οφέλη μιας βόλτας τόσο σωματικά όσο και ψυχικά, καθώς μας κάνει να νιώθουμε γαλήνη και χαλάρωση. Αυτό συμβαίνει διότι η βόλτα ενισχύει την παραγωγή σεροτονίνης, η οποία ρυθμίζει τη διάθεση, τα επίπεδα ενέργειας και την αίσθηση του πόνου.
- Άσκηση.
Η γυμναστική, ή οποιαδήποτε μορφή σωματικής δραστηριότητας είναι ένας πολύ καλός τρόπος αύξησης της σεροτονίνης, όπως, μεταξύ άλλων, το τρέξιμο, το κολύμπι, η ποδηλασία, η άρση βαρών, η γιόγκα. Η σωματική και η κυκλοφορία του αίματος μας κάνουν να νιώθουμε γεμάτοι ενέργεια και καλύτερη διάθεση.
- Κάνετε φιλοφρονήσεις!
Γνωρίζατε ότι ένα κομπλιμέντο σε έναν συνάνθρωπό μας μπορεί να βελτιώσει και τη δική μας διάθεση; Μικρές ευγενικές χειρονομίες, όπως αυτή, αυξάνουν την απελευθέρωση οξυτοκίνης και μας κάνουν να νιώθουμε αγάπη, προστασία και ασφάλεια.
- Χαρούμενες στιγμές με φίλους.
Το γέλιο αυξάνει την απελευθέρωση ενδορφινών, των χημικών ουσιών του εγκεφάλου που σχετίζονται με την ευχαρίστηση, την ενεργοποίηση και την επικοινωνία. Ακόμη και απλές στιγμές με φίλους, γεμάτες χαρά και γέλια, επηρεάζουν τη διάθεσή μας και ανακουφίζουν από τον πόνο.
- Βλέπουμε κωμωδίες.
Ακόμη κι αν είστε μόνος, μπορείτε να αυξήσετε τα επίπεδα ενδορφινών βλέποντας μια κωμωδία και κάνοντας «LOLing». Κάθε μορφή γέλιου θα ενισχύσει αυτές τις χημικές ουσίες του εγκεφάλου, μειώνοντας τα αισθήματα θλίψης ή απομόνωσης.
- Κρατάμε το χέρι του άλλου.
Ένας από τους καλύτερους τρόπους να αυξήσουμε τα επίπεδα οξυτοκίνης! Το κράτημα του χεριού ενισχύει την απελευθέρωση της ορμόνης της αγάπης και προκαλεί συναισθήματα συντροφικότητας.
Η οξυτοκίνη μας κάνει επίσης να νιώθουμε ασφάλεια κι ευτυχία, βοηθώντας το σώμα να αντιμετωπίσει σωστά το στρες.
- Δείξτε καλοσύνη.
Μικρές πράξεις καλοσύνης μας χαρίζουν αίσθηση ευτυχίας και ειρήνης, επειδή αυξάνονται η ωξυτοκίνη και η ντοπαμίνη. Ας κάνουμε κάτι απλό, ας κρατήσουμε την πόρτα να μπει κάποιος στην τράπεζα, ή σε ένα κατάστημα, ας συνεισφέρουμε σε κάποιον έρανο, ή ας χαμογελάσουμε απλά και ευγενικά σε έναν συνάδελφό μας.
- Χάδια με τον ήλιο.
Σκεφτήκατε ποτέ γιατί νιώθουμε τόσο χαλαροί μια ηλιόλουστη και ζεστή μέρα; Γιατί, ο ήλιος αυξάνει τα επίπεδα της σεροτονίνης. Η σεροτονίνη βελτιώνει τη διάθεση, τη μνήμη, την πέψη και την επούλωση τραυμάτων, οπότε ακόμη και μια μικρή δόση ήλιου μπορεί να είναι ευεργετική για τη διάθεσή μας.
- Μασάζ.
Η αίσθηση της αφής ενισχύει την παραγωγή οξυτοκίνης, ανακουφίζει από το άγχος και μας κάνει να νιώθουμε ήρεμοι. Το επαγγελματικό μασάζ είναι ένας πολύ καλός τρόπος ενίσχυσης της συνολικής ευεξίας, ωστόσο και ένα σύντομο μασάζ από ένα αγαπημένο πρόσωπο φαίνεται ότι βοηθάει πολύ!
Το μασάζ ενισχύει τις ορμόνες της χαράς και βελτιώνει το ανοσοποιητικό μας.
- Ολοκληρώστε μια εργασία.
Έχετε παρατηρήσει τι νιώθετε μετά την ολοκλήρωση μιας εργασίας; Νιώθετε πληρότητα, έξαψη, ζεστασιά, ενθουσιασμό, αυτοπεποίθηση. Αυτό οφείλεται στην αύξηση της ντοπαμίνης, καθώς το κέντρο ανταμοιβής σας λέει ότι έχετε κάνει εξαιρετική δουλειά! Κάθε φορά που ολοκληρώνετε μια εργασία, βρείτε λίγο χρόνο να γιορτάσετε και αφήστε τους νευροδιαβιβαστές να κάνουν τη δουλειά τους!
Κίνδυνοι και παρενέργειες.
Αυτοί είναι εύκολοι και φυσικοί τρόποι για να αυξήσετε τα επίπεδα των ορμονών της χαράς σας ή τις χημικές ουσίες του εγκεφάλου. Δεν υπάρχουν κίνδυνοι, ούτε παρενέργειες όταν ακολουθεί κανείς αυτές τις μικρές και απλές οδηγίες, εκτός από καλύτερη διάθεση και μεγαλύτερη ευτυχία.
Εάν παρ΄όλα αυτά, δεν δείτε κάποια θετικό αποτέλεσμα και νιώθετε ότι δεν μπορείτε να ξεφύγετε από την κρίση, ζητήστε συμβουλές από έναν ειδικό.
Συμπέρασμα!
- Οι νευροδιαβιβαστές είναι χημικές ουσίες του εγκεφάλου που στέλνουν μηνύματα από τον ένα νευρώνα (ή το νεύρο) στον άλλο. Εκατομμύρια, αν όχι δισεκατομμύρια, μηνύματα κυκλοφορούν και αποστέλλονται σε όλο τον εγκέφαλο κάθε στιγμή.
- Η απελευθέρωση χημικών ουσιών του εγκεφάλου, ή «ορμονών της ευτυχίας», επηρεάζει σημαντικά τη διάθεση, την αντίληψη, την ενέργεια, την πέψη και πολλές άλλες λειτουργίες του οργανισμού μας.
- Οι ορμόνες της ευτυχίας που ενισχύονται με φυσικό τρόπο είναι η σεροτονίνη, η ντοπαμίνη, η οξυτοκίνη και οι ενδορφίνες. Απλές και καθημερινές πράξεις όπως μια συνάντηση με φίλους, το κράτημα του χεριού ενός αγαπημένου προσώπου, ένα υγιεινό γεύμα, το περπάτημα, βοηθούν στην αύξηση των επιπέδων αυτών των ορμονών που προκαλούν ευεξία και προσωπική ικανοποίηση.
Επιμέλεια: Λ.Τ
